Тараптардың татуласуы

Тараптардың татуласуы

Бүгінгі күні мұндай тұжырыммен орташа және кішігірім ауырлықтағы қылмыстарға байланысты істерді қарау жиі аяқталады. Жәбірленушінің және қылмыскердің татуласуына байланысты қылмыстық қудалауды тоқтату тетігі болмашы қылмыс жасаған адамдарға адамгершілік көрсетуге бағытталған жалпы адамзаттық құндылықтарды бекітеді.

Қазіргі уақытта көптеген елдерде сот төрелігін қалпына келтіріп, медиация элементін енгізе отырып, тараптардың татуласу институтын жетілдіру жүріп жатыр. Іс жүзінде полиция ҚК-нің 67-бабын іске асырудың құқықтық тетіктеріне қарамастан қылмыстық қудалауды жалғастырып, істі сотқа береді. Татуласуға, яғни кінәліні қылмыстық жауаптылықтан босатуға қарамастан, тергеудің ерте кезеңдерінде қол жеткізуге болады. Мұның бәрі жекелеген жағдайларда құқық қорғау органдары істің нәтижесіне белгілі бір мүдделілік танытатынын көрсетеді.

Бұл ретте айыпталушыны жәбірленушімен татуластыру жөніндегі міндет медиаторға беріледі, ол мемлекеттік органдардан тәуелсіз, тараптар арасында делдал ретінде әрекет етеді. Жәбірленушінің бұзылған құқықтарын қалпына келтіру кезінде медиатор жанжалға қатысушылардың қатысуымен іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыруға уәкілетті лауазымды адамға татуласуға қол жеткізілгені туралы хабарлайды.

Зиянды өтеуді жәбірленушілердің алдында жасаған қылмысы үшін кінәні өтеу ретінде түсіну керек. Алайда, бұл шарт әрдайым тәжірибеде қабылданбайды.

"Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 67-бабын қолдану жөніндегі сот тәжірибесі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы № 4 нормативтік қаулысының 6-тармағына сәйкес зиянды өтеу тараптардың татуласуына және қылмыс жасаған адамды қылмыстық жауаптылықтан босату туралы шешім қабылданар алдында нақты болуы тиіс. Тараптар арасында зиянды өтеу көлемі туралы даудың болуы татуласу жүргізілмегенін және бұл кінәлінің жоғарыда көрсетілген негіз бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін еместігін куәландырады.

Аталған мән-жайларды жәбірленушінің арызында немесе іс хаттамаларында көрсету айыпталушының жәбірленушімен келісімге қол жеткізу фактісін нақты анықтауға мүмкіндік береді.

Татуласу тетігін дұрыс қолдану жәбірленушінің қылмыстық процестегі рөлін арттыруға, оның бұзылған құқықтары мен бостандықтарын толық және жылдам қалпына келтіруге ықпал етеді және сонымен бір мезгілде, қылмыс жасаған адамдарға адамгершілік көрінгендігін айғақтайтын болады.

Шортанды аудандық сотының кеңсе меңгерушісі Ә.Есқара